1 – PNÖMOTORAKS NEDİR?
Akciğerlerimizden çıkan havanın göğüs kafesine dolması sonucu akciğerin çökmesine akciğerden hava kaçağı veya tıp dilinde “pnömotoraks” denir. Pnömotoraks yani akciğer çökmesi en basit tabirle iki plevra arasında hava bulunmasıdır.
Akciğerleri çevreleyen iki zar vardır. Bunlardan ilki akciğer dokusunu tamamen saran ve akciğere yapışan visseral plevra dediğimiz zar, diğeri ise göğsü çevreleyen diğer plevra ile temas halinde olan parietal plevra dediğimiz plevradır. içeriden duvara ve göğüs duvarına yapışır. Bu iki zar arasında normalde çok az miktarda plevral sıvıdan başka bir şey yoktur. Bu bölgede hava bulunmasına pnömotoraks denir. Akciğerde bulunan hava hacminin artması sonucu akciğer dokusuna baskı yapılması sonucu akciğer çökmesi meydana gelir.
2- PNÖMOTORAKSIN NEDENLERİ NELERDİR?
Birçok nedene bağlı olabileceği gibi kendiliğinden de olabilir. Bunlarda en sık görülen neden, hava basıncının artması sonucu plevranın hemen altında gelişen kabarcıkların patlaması sonucu akciğer üst kısmında tam olarak gelişemeyen akciğer dokusundaki küçük yırtıklardır. Ayrıca göğüs travmalarına bağlı olarak da ortaya çıkar. Aynı şekilde iatrojenik dediğimiz tıbbi bir işlemin komplikasyonu sonucu da ortaya çıkabilir.
Ancak herhangi bir travma olmaksızın spontan pnömotoraks gelişebilir. Buna “spontan pnömotoraks” denir. KOAH, astım, akciğer kanseri gibi altta yatan akciğer hastalıklarının varlığı, akciğer dokusunu harap eden bazı akciğer enfeksiyonları, bağ dokusu hastalıkları spontan pnömotoraks gelişimine zemin hazırlayabilir. Bu duruma sekonder spontan pnömotoraks diyoruz.
Ancak altta yatan bilinen bir akciğer hastalığı olmadan da spontan pnömotoraks gelişebilir. Buna birincil spontan pnömotoraks diyoruz. Primer spontan pnömotorakslı hastalar çoğunlukla astenik vücut yapısına sahip, yani ince ve kısa ön-arka toraks çapına sahip genç erkek hastalardır.
3 – Pnömotoraks kimlerde ve ne sıklıkta görülür?
100.000 kişide 5-10 kişide görülmekte olup sigara içen uzun boylu, zayıf, genç yetişkin erkeklerde daha sık görülmektedir. Erkeklerde kadınlara göre 6 kat daha sık görülür. Ülkemizde yılda yaklaşık 13.000 pnömotoraks vakası görülmekte olup, bunların 10.000’e yakını hastaneye yatırılarak tedavi edilmektedir. Hastaların yaklaşık %40’ı 15-45 yaş grubunda olup üçte biri erkektir. Her yıl yaklaşık 700 yaralanma ve kazara pnömotoraks vakası rapor edilmektedir.
4 – Pnömotoraksın belirtileri nelerdir?
Pnömotoraks gelişen hastalarda semptomlar hafif veya şiddetli olabilir. Hastalarda ani başlayan göğüs ağrısı, nefes darlığı, bazen de öksürük görülebilir. Bazen aşırı miktarda hava akciğer zarları arasında toplanarak akciğerleri, kalbi ve ana damarları karşı tarafa iter. Bu durumda ana damarlar daralmakta ve kalbe kan dönüşü azalmakta ve şok gelişebilmektedir. Bu nedenle pnömotoraksın erken tanınması gereken, teşhis edilmediği takdirde ölüme bile yol açabilen ciddi bir hastalık olduğunu söyleyebiliriz.
Akciğer röntgeninde akciğer dışında göğüs boşluğunda hava olduğunun tespit edilmesiyle tanı konulur. Ani başlayan göğüs ağrısı, ister genç, ister yaşlı, ister çocuk olsun, acil müdahale gerektiren bir hastalığın belirtisi olabilir. Bu hastaların mutlaka en yakın hastanenin acil servisine başvurmaları gerekmektedir.
5 – Pnömotoraks nasıl tedavi edilir?
Akciğerlerden kaçan hava miktarına göre tedavi yöntemi değişmektedir. Çok az miktarda hava kaçağı olan hastalar gözlem altında tutulur ve yüksek oranda (5-6 lt/dk) oksijen verilir. Hava miktarının fazla olması durumunda hekim tarafından havanın boşluktan dışarı atılmasına çalışılır, tüp drenajı uygulanır. Genellikle bu işlem ilk atak için yeterlidir ancak uzun süreli hava kaçağı olan durumlarda ameliyat gerekebilmektedir.
Akciğerden hava kaçağına neden olan kısım cerrahi olarak çıkarılır, yırtık kısım kapatılır. Yine tekrarlayan nüks vakaları, iki taraflı pnömotoraks, ameliyatla bir akciğeri alınan hastalar, tek akciğeri olup pnömotoraks gelişen hastalar, örneğin kırsal kesimde yaşayan, pilot gibi meslek gruplarında yaşayan hastalar acil sağlık hizmeti alamayacaklardır. ve ilk atak olsa bile mesleği gereği pnömotoraksa yatkın dalgıçlar. onlar aday.
Ameliyatta açık veya kapalı ameliyat uygulanabilir. Patlama potansiyeli olan hava keseleri, kaynaklandığı akciğer parankimi ile birlikte kama şeklinde çıkarılır. Tekrarlamanın önlenmesi için uygulanan çeşitli cerrahi işlemlerden birinin ardından operasyona son verilir.
6-PNÖMOTORAKSI ÖNLEMENİN YOLLARI NELERDİR?
Korunmanın temel temeli özellikle zayıf ve uzun boylu genç erkeklerin sigara içmemesidir. Ayrıca akciğerin üst kısmında kabarcık olduğu tespit edilen hastaların ani basınç değişikliklerinin olduğu durumlardan (dalış, dağ tırmanışı, uzun süreli uçak yolculuğu gibi) kaçınmaları önerilir.
Hastaların özel bir takibi yoktur. Akciğerlerinde hava sıkışması ya da kabarcık oluşan kişilerin, ani nefes darlığı ile birlikte göğüs ağrıları ortaya çıktığında derhal göğüs cerrahına başvurmaları önerilir.
